Lợi thế cạnh tranh về giá
Việc Hoa Kỳ áp thuế cao (25% – 40%) lên hàng hóa từ các nước láng giềng (Malaysia, Thái Lan, Campuchia, Lào, Myanmar…) tạo ra lợi thế về giá cho hàng Việt Nam. Nhờ thỏa thuận thương mại riêng đạt được ngày 2/7/2025, hàng xuất khẩu Việt Nam sang Mỹ chỉ chịu thuế 20% – thấp hơn đáng kể so với mức 25–40% của các nước khác. Khoảng chênh lệch thuế 5–15% giúp hàng Việt cạnh tranh hơn về giá, mở ra cơ hội giành thêm thị phần ở Mỹ. Thực tế, kim ngạch xuất khẩu sang Mỹ đã tăng vọt trong nửa đầu 2025 – tăng gần 30% so với cùng kỳ theo VinaCapital. Riêng tháng 4/2025, xuất khẩu sang Mỹ tăng tới 33,9% so với cùng kỳ 2024, đưa tổng kim ngạch 4 tháng đầu năm lên khoảng 43,4 tỷ USD. Đây là kết quả của việc doanh nghiệp Việt nhanh chóng tận dụng “khoảng trống thuế” trước khi chính sách mới có hiệu lực, cũng như sự điều chỉnh đơn hàng của đối tác Mỹ để chuyển sang nguồn cung Việt Nam. Dự báo trung hạn, nhờ lợi thế thuế quan mới, thương mại quốc tế của Việt Nam có thể tăng 8–10% và GDP 2025 tăng ~7% – mức rất thuyết phục trong bối cảnh toàn cầu khó khăn.
Mặc dù mức thuế 20% vẫn là thách thức không nhỏ, hàng Việt Nam vẫn duy trì được sức cạnh tranh nhờ đồng nội tệ yếu đi và chi phí giảm. Từ đầu 2025, VND đã giảm khoảng 3% giá trị, trong khi tiền tệ của Thái Lan, Malaysia lại tăng giá nhẹ. Nhờ vậy, ngay cả khi chịu thuế 20%, giá hàng Việt tại Mỹ vẫn khá cạnh tranh, giúp doanh nghiệp giữ vững biên lợi nhuận nếu tối ưu sản xuất và kiểm soát đầu vào tốt. Ngoài ra, Mỹ và Việt Nam có thể phân loại thuế theo nhóm hàng, ưu tiên những sản phẩm sản xuất hoàn toàn tại Việt Nam, nên nhiều mặt hàng chủ lực (điện tử, dệt may, gỗ, linh kiện) có triển vọng được hưởng thuế suất ưu đãi hơn hiện tại. Tổng hợp các yếu tố, Việt Nam có cơ hội duy trì và mở rộng thị phần tại Mỹ khi hàng loạt đối thủ khu vực mất lợi thế cạnh tranh về giá.
Thu hút dòng vốn FDI dịch chuyển
Khi các nước láng giềng chịu thuế cao, Việt Nam nổi lên như điểm đến thay thế hấp dẫn để đầu tư sản xuất phục vụ thị trường Mỹ. Nhiều tập đoàn đa quốc gia có thể dịch chuyển nhà máy từ Malaysia, Thái Lan… sang Việt Nam nhằm tận dụng mức thuế ưu đãi hơn. Thực tế, dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Việt Nam đã tăng mạnh đầu năm 2025: trong 5 tháng đầu năm, tổng vốn FDI đăng ký hơn 15 tỷ USD – tăng gần 50% so với cùng kỳ 2024 (tương đương ~7% GDP). Công ty Chứng khoán Phú Hưng (PHS) ước tính nếu duy trì môi trường chính sách thuận lợi, giải ngân FDI năm 2025 có thể tăng ~5% đạt gần 26 tỷ USD. Đặc biệt, khi Thái Lan, Malaysia, Indonesia chưa đạt thỏa thuận tương tự với Mỹ, Việt Nam đang sở hữu lợi thế cạnh tranh FDI rất rõ rệt.
Lý do Việt Nam hút FDI chuyển dịch là sự kết hợp của lợi thế thuế quan mới và các nền tảng hấp dẫn sẵn có. Chi phí sản xuất tại Việt Nam thuộc nhóm thấp nhất khu vực: lương nhân công trung bình chỉ bằng 25% mức toàn cầu, giá điện sản xuất cũng thuộc nhóm rẻ nhất thế giới. Dù giá thuê đất khu công nghiệp đã tăng ~70% từ 2019, mức giá hiện tại (5,3 USD/m²/tháng ở Hà Nội) vẫn rất cạnh tranh so với các nước lân cận. Việt Nam còn hưởng lợi từ xu hướng “China+1” – các tập đoàn đa quốc gia đa dạng hóa chuỗi cung ứng ngoài Trung Quốc, cũng như trào lưu “nearshoring” đưa sản xuất đến gần thị trường tiêu thụ. Trong làn sóng dịch chuyển này, Việt Nam luôn được ưu tiên: 90 trên 176 dự án di dời khỏi Trung Quốc sang ASEAN đã chọn Việt Nam. Các doanh nghiệp Nhật Bản cũng đầu tư mạnh: 106/289 công ty dịch chuyển sang ASEAN đã đặt cơ sở tại Việt Nam. Những con số này khẳng định Việt Nam đang là điểm đến FDI hàng đầu Đông Nam Á.
Bối cảnh mới càng củng cố xu thế đó. Ngay sau khi thỏa thuận thuế Việt–Mỹ đạt được, nhiều dự án FDI đã được công bố mở rộng: chẳng hạn Amkor Technology tăng đầu tư thêm 1,07 tỷ USD vào nhà máy Bắc Ninh, hay BESI (Hà Lan) đầu tư 4,9 triệu USD vào Khu CNC TP.HCM. Các lĩnh vực công nghệ cao, điện tử, chất bán dẫn, sản xuất linh kiện ô tô… đang được rót vốn nhiều. Giới chuyên gia nhận định Việt Nam giữ vững lợi thế cạnh tranh nhờ chi phí thấp, dân số trẻ và vị trí địa lý thuận lợi gần các trung tâm công nghiệp châu Á. Do vậy, khi các quốc gia lân cận gặp bất lợi về thuế xuất khẩu, dòng vốn FDI dịch chuyển dự báo sẽ còn chảy mạnh hơn vào Việt Nam trong các năm tới.
Trung tâm mới trong chuỗi cung ứng và thương mại khu vực
Việc Việt Nam đạt thỏa thuận thương mại riêng với Mỹ trong bối cảnh các nước láng giềng bị áp thuế cao đã nâng tầm vai trò của Việt Nam trong chuỗi cung ứng khu vực. Washington ưu tiên ký kết sớm với Việt Nam – đối tác có mức thặng dư thương mại lớn thứ ba với Mỹ – là tín hiệu tích cực về chính trị và kinh tế. Điều này tạo nền tảng vững chắc để Việt Nam giữ vững vị thế trong chuỗi cung ứng toàn cầu, khi mà nhiều mắt xích khác ở ASEAN đang suy giảm lợi thế. Chuyên gia VinaCapital đánh giá thỏa thuận “công bằng, cân bằng và mang tính đối ứng” này phản ánh sự dịch chuyển rõ nét trong chính sách thương mại của Mỹ đối với Đông Nam Á, với Việt Nam nổi lên như đối tác trọng tâm.
Khi các nước như Thái Lan, Malaysia mất ưu thế tiếp cận thị trường Mỹ, Việt Nam có cơ hội trở thành trung tâm sản xuất thay thế trong khu vực. Nhiều chuỗi cung ứng có thể tái cấu trúc xoay quanh Việt Nam để phục vụ thị trường Hoa Kỳ. Ví dụ, các doanh nghiệp dệt may, điện tử khu vực có thể chọn Việt Nam làm nơi lắp ráp cuối cùng để sản phẩm được xuất khẩu từ Việt Nam hưởng thuế suất 20% thay vì 25-40% nếu xuất xứ từ nước khác. Điều này khiến Việt Nam ngày càng đóng vai trò trung tâm trong chuỗi sản xuất khu vực. Thực tế, phản ứng của thị trường tài chính đã cho thấy niềm tin vào vai trò mới của Việt Nam: cổ phiếu của các hãng như Nike, Under Armour – vốn phụ thuộc lớn vào chuỗi cung ứng tại Việt Nam – đã tăng mạnh sau tin thỏa thuận, cho thấy kỳ vọng nguồn cung từ Việt Nam sẽ ổn định và đáng tin cậy hơn trong tương lai.
Bên cạnh đó, khoảng cách thuế quan giữa Việt Nam với Trung Quốc và một số nước khác được nới rộng đáng kể, làm tăng sức hút của Việt Nam trong mắt nhà đầu tư toàn cầu. Hiện tại, chênh lệch thuế giữa Việt Nam và các nước cạnh tranh ASEAN chỉ khoảng 5-10%, nhưng với Trung Quốc có thể lên tới 35%. Khoảng cách này khiến nhiều doanh nghiệp nước ngoài đang tìm điểm đặt chuỗi cung ứng mới coi Việt Nam là lựa chọn nổi bật để tránh rủi ro thuế quan. Các chuyên gia nhận định Việt Nam sẽ tiếp tục là đích đến hấp dẫn trong chiến lược đa dạng hóa chuỗi cung ứng của các tập đoàn lớn, đặc biệt ở các ngành như dệt may, đồ gỗ, thủy sản, điện tử tiêu dùng – vốn đang nâng cao năng lực và tiêu chuẩn bền vững để đáp ứng yêu cầu quốc tế.
Tuy nhiên, để tận dụng vai trò mới này, Việt Nam cũng chú trọng ngăn chặn hành vi lợi dụng “đội lốt” xuất xứ. Chính phủ đã sớm triển khai các biện pháp truy xuất nguồn gốc, kiểm soát chặt chẽ hàng hóa trung chuyển ngay từ nhiệm kỳ Trump đầu tiên. Việc này nhằm đảm bảo hàng xuất sang Mỹ thực sự có giá trị gia tăng tại Việt Nam, tránh bị áp mức thuế phạt 40% đối với hàng giả mạo xuất xứ. Đây là thách thức cần quản lý, nhưng về tổng thể, Việt Nam đang khẳng định vị thế là mắt xích trọng yếu trong mạng lưới cung ứng khu vực nhờ lợi thế thương mại mới và lòng tin của các đối tác quốc tế.
