"Mua đuổi" cổ phiếu nghĩa là gì?
Mua đuổi (đuổi giá) là hành động mua cổ phiếu khi giá của nó đang tăng nhanh, bằng mọi giá muốn sở hữu ngay với hy vọng đà tăng sẽ tiếp tục. Nói cách khác, nhà đầu tư vì sợ lỡ mất cơ hội nên vội vàng “đu đỉnh” – bất chấp mức giá đã rất cao – để nhảy vào thị trường. Thông thường, người mua đuổi thậm chí đặt lệnh MP (lệnh thị trường) nhằm khớp lệnh ngay lập tức ở mức giá bán hiện có, không cần quan tâm giá bao nhiêu. Hiện tượng này thường xuất phát từ tâm lý FOMO (Fear of Missing Out – nỗi sợ bỏ lỡ cơ hội): khi thấy cổ phiếu tăng mạnh, nhiều người lo sẽ bỏ lỡ “chuyến tàu” sinh lời và lập tức xuống tiền mua vào. Hệ quả là họ có thể phải chấp nhận rủi ro thua lỗ ngay tức khắc nếu thị trường đảo chiều.
Rủi ro và sai lầm khi mua đuổi cổ phiếu
Việc mua đuổi thường tiềm ẩn rủi ro rất lớn, đặc biệt đối với nhà đầu tư mới (F0). Dưới đây là một số rủi ro và sai lầm phổ biến:- Mua giá quá cao, dễ “đu đỉnh”: Khi cổ phiếu đã tăng nóng qua nhiều phiên, mức giá hiện tại có thể đã phản ánh hầu hết các tin tốt. Lúc này, dư địa tăng thêm không còn nhiều, trong khi chỉ cần một cú đảo chiều nhỏ cũng đủ khiến người mua đuổi chịu thua lỗ nặng. Nhiều F0 thích lao vào cổ phiếu “nóng” với hy vọng giá sẽ còn tăng, nhưng thực tế “với những cổ phiếu đã tăng mạnh, ngay cả khi tăng thêm thì lợi nhuận mang lại cũng không nhiều; còn nếu giảm thì rủi ro thua lỗ lớn là rất cao”.
- Hiệu ứng FOMO và tâm lý bầy đàn: Người mua đuổi thường bị cảm xúc chi phối hơn là lý trí. Thấy người khác lãi đậm, họ sợ mình bị bỏ lỡ nên cũng mua theo mà không kịp đánh giá giá trị thực của cổ phiếu. Tâm lý đám đông này khiến nhà đầu tư mất tỉnh táo, mua vì tham lam nhất thời hơn là dựa trên phân tích căn bản. Như Vietstock đã cảnh báo, khi thị trường hưng phấn, FOMO dẫn dắt lòng tham và đánh thức nỗi sợ thầm kín, làm bạn khó cưỡng lại việc mua vào dù rủi ro đang rình rập.
- Không có kế hoạch và kỷ luật: Nhà đầu tư mới mua đuổi thường thiếu chiến lược cụ thể. Họ không đặt trước giới hạn giá sẽ mua hay điểm sẽ bán, cũng chẳng chuẩn bị phương án cắt lỗ. Thậm chí, nhiều người vay margin (đòn bẩy) để “tất tay”, khiến rủi ro càng chồng rủi ro. Một sai lầm kinh điển là không kỷ luật chốt lời/cắt lỗ: Lúc cổ phiếu tăng được chút ít thì tham lam không bán, đến khi quay đầu giảm lại do dự không dám cắt lỗ vì hy vọng giá sẽ hồi. Rốt cuộc, cổ phiếu cứ rớt sâu, nhà đầu tư lướt sóng ban đầu thành ra cổ đông bất đắc dĩ bị kẹp hàng dài hạn. Thực tế cho thấy “có những nhà đầu tư sau khi mua đuổi vẫn có lãi, nhưng vì lòng tham không bán ra mà tiếp tục ôm với hy vọng giá tăng cao hơn vô căn cứ, kết quả là bị kẹp hàng, âm vốn khi cổ phiếu quay đầu giảm”. Bài học xương máu ở đây chính là phải biết kiểm soát lòng tham.
- Nguy cơ mất thanh khoản và “kẹp hàng”: Cổ phiếu tăng mạnh thường đi kèm với biên độ dao động lớn. Nếu dòng tiền “nóng” rút ra đột ngột hoặc có tin xấu, cổ phiếu có thể quay đầu giảm sàn liên tục, trắng bên mua. Khi đó, nhà đầu tư mua đuổi rơi vào cảnh “nhốt sàn” – muốn cắt lỗ cũng không được vì không ai mua. Đây chính là tình trạng “kẹp hàng”: vốn liếng bị chôn chặt, tài khoản bốc hơi từng ngày. Với các cổ phiếu mang tính đầu cơ cao, một khi đã giảm thường giảm rất mạnh và khó tăng trở lại khiến F0 choáng váng và hoảng loạn. Tâm lý sợ cắt lỗ càng làm họ tê liệt, không hành động kịp để bảo toàn vốn.
Bài học từ những cổ phiếu tăng nóng trên thị trường Việt Nam
Thực tế trên thị trường chứng khoán Việt Nam đã có nhiều bài học đắt giá cho việc mua đuổi cổ phiếu. Sau đây là một vài ví dụ điển hình:- Nhóm cổ phiếu FLC (2021-2022): Đây là câu chuyện “kinh điển” về đu đỉnh. Giai đoạn cuối 2021, cổ phiếu họ FLC (như FLC, ROS...) liên tục tăng trần nhiều phiên liền với dư mua hàng chục triệu cổ, thu hút đông đảo F0 lao vào. Thế nhưng chỉ ít lâu sau, hàng loạt thông tin tiêu cực xuất hiện, chủ tịch công ty bị xử lý, khiến nhóm cổ phiếu này lao dốc không phanh. Đặc biệt đầu 2022, FLC có chuỗi phiên giảm sàn liên tục, mất thanh khoản hoàn toàn – bên bán chất đống mà không có người mua. Tình trạng “đột ngột mất thanh khoản khiến những người trót ôm nhóm cổ phiếu này như ‘ngồi trên lửa’”. Nhiều nhà đầu tư F0 kể lại mỗi ngày chỉ biết nhìn tài khoản tụt giảm mà không thể thoát hàng, đành ôm lỗ nặng. Bài học FLC đã cảnh tỉnh rằng hưng phấn tột đỉnh có thể chuyển thành hoảng loạn chỉ sau một đêm.
- Các cổ phiếu “họ Louis” (2021): Năm 2021, nhóm cổ phiếu liên quan Tập đoàn Louis (như TGG, BII...) nổi tiếng vì tăng phi mã gấp hàng chục lần chỉ trong vài tháng nhờ tin đồn và đội lái. Nhiều F0 thấy giá cổ phiếu tăng bằng lần đã hùa theo mua đuổi, đẩy giá lên cao hơn nữa. Tuy nhiên, khi cơ quan chức năng vào cuộc điều tra thao túng, loạt cổ phiếu này đua nhau giảm sàn hàng chục phiên, khiến nhiều người cầm cổ phiếu mất 70-80% tài khoản. Có nhà đầu tư mua TGG vùng giá ~60.000đ, cuối cùng phải chứng kiến nó rơi thẳng xuống còn vài nghìn đồng. Giấc mộng làm giàu nhanh tan thành mây khói, thậm chí không ít người trắng tay vì “ôm bom” cổ phiếu lái.
- Nhóm cổ phiếu APEC (2023): Đầu 2023, bộ ba cổ phiếu họ APEC (APS, API, IDJ) bùng nổ trở lại, tăng 80-100% chỉ sau thời gian ngắn. Nhiều diễn đàn, môi giới hô hào “mua họ APEC auto giàu” và không ít nhà đầu tư đã đu bám theo. Đáng tiếc, giữa tháng 6/2023, nhóm này bất ngờ “nhốt sàn” nhiều phiên liền với thanh khoản cạn kiệt. Những ai mua đuổi ở đỉnh sóng lại một lần nữa chịu cảnh kẹp hàng, tài khoản âm 70-80% giá trị. Đây là lời nhắc nhở rằng lịch sử có thể lặp lại: cổ phiếu từng tạo “sóng thần” trước đây cũng có thể dìm nhà đầu tư xuống đáy nếu chạy theo cơn say tăng giá.
Làm sao để tránh rơi vào bẫy FOMO và mua đuổi?
Vậy làm thế nào để nhà đầu tư F0 tránh rơi vào bẫy FOMO và không mắc sai lầm mua đuổi cổ phiếu? Dưới đây là một số kinh nghiệm và nguyên tắc giúp bạn luôn tỉnh táo:- Giữ cái đầu lạnh – đừng để cảm xúc chi phối: Như một chuyên gia tư vấn chia sẻ, điều khó nhất là giúp F0 kiểm soát cảm xúc, kiềm chế sự hưng phấn khi thị trường tăng nóng và nỗi sợ hãi khi thị trường giảm. Huyền thoại đầu tư Warren Buffett từng khuyên: “Hãy sợ hãi khi người khác tham lam và tham lam khi người khác sợ hãi”. Hiểu đơn giản, đừng chạy theo đám đông trong cơn sốt; thay vào đó, hãy bình tĩnh quan sát và chỉ hành động khi cơ hội thực sự rõ ràng. Nếu thấy mình định mua chỉ vì mọi người đều đang mua, hãy dừng lại và đánh giá lại lý do.
- Không mua bằng mọi giá – kiên nhẫn chờ điểm mua hợp lý: Tuyệt đối hạn chế mua đuổi trong những phiên cổ phiếu đã tăng quá nóng. Nếu lỡ “nhìn thấy tàu chạy”, hãy nhớ rằng thị trường luôn có những nhịp điều chỉnh. Các chuyên gia khuyến nghị nhà đầu tư kiên nhẫn chờ nhịp điều chỉnh để mua được cổ phiếu giá tốt hơn, thay vì nhảy vào đuổi theo bằng mọi giá. Bạn có thể mua thăm dò một phần nhỏ trước, nhưng nên giữ tiền mặt để phòng trường hợp giá giảm sẽ mua bổ sung được rẻ hơn, tránh đu đỉnh. Đừng sợ “bỏ lỡ cơ hội” – cơ hội luôn có trên thị trường, quan trọng là mua đúng thời điểm.
- Nghiên cứu kỹ và chọn lọc cổ phiếu tốt: Thay vì chạy theo tin đồn hay cổ phiếu “nóng” thiếu cơ bản, hãy ưu tiên tìm hiểu giá trị thực của doanh nghiệp. Đầu tư vào những cổ phiếu có nền tảng tốt, tăng trưởng ổn định sẽ giảm thiểu rủi ro bị sụt giảm đột ngột. Một cổ phiếu tốt mà giá đang điều chỉnh có thể là cơ hội, trong khi cổ phiếu xấu dù đang tăng cũng tiềm ẩn cái bẫy. Nhà đầu tư mới thường bỏ qua phân tích, chỉ mua vì “thích mã đó” hoặc nghe mách nước trên mạng – đây là thói quen cần bỏ. Hãy học cách đọc báo cáo tài chính, hiểu các chỉ số cơ bản, hoặc ít nhất tham khảo khuyến nghị từ các nguồn uy tín trước khi quyết định.
- Đặt nguyên tắc chốt lời và cắt lỗ: Trước khi mua, hãy xác định mức giá mục tiêu sẽ chốt lời và ngưỡng cắt lỗ chấp nhận được. Kỷ luật tuân thủ những ngưỡng này sẽ bảo vệ bạn khỏi thiệt hại lớn khi thị trường không như ý. Đừng để tâm lý “sợ mất hàng” khiến bạn không bán khi đã đạt mục tiêu lợi nhuận, và cũng đừng vì tiếc nuối mà ôm một cổ phiếu đang lao dốc không phanh. Cắt lỗ sớm đôi khi chính là thành công vì bạn còn vốn để tìm kiếm cơ hội khác. Nhớ rằng thua lỗ nhỏ còn hơn mất trắng – rất nhiều F0 thất bại vì không chịu cắt lỗ kịp thời.
- Quản lý rủi ro và danh mục hợp lý: Đừng “all-in” tất cả tiền vào một mã cổ phiếu duy nhất, đặc biệt là cổ phiếu đầu cơ. Hãy đa dạng hóa danh mục và chỉ dùng đòn bẩy (margin) ở mức an toàn (hoặc tốt nhất F0 nên tránh dùng margin cho đến khi có kinh nghiệm). Luôn giữ một tỷ lệ tiền mặt dự phòng để sẵn sàng ứng phó nếu thị trường xấu đi hoặc tận dụng khi có cơ hội mua giá rẻ. Việc này giúp bạn không rơi vào cảnh bị động, phải bán tháo trong hoảng loạn.
Lời khuyên thực chiến cho nhà đầu tư mới
Tóm lại, mua đuổi cổ phiếu đang tăng mạnh thường là một chiến lược rủi ro cao. Đặc biệt với nhà đầu tư F0 non kinh nghiệm, việc “đu đỉnh” theo đám đông dễ dẫn đến thua lỗ nặng và bài học nhớ đời. Dưới đây là những lời khuyên ngắn gọn, dễ áp dụng cho bạn:- Tránh mua đuổi theo đám đông: Đừng mua chỉ vì thấy cổ phiếu tăng nóng. Hãy đánh giá lại giá trị và rủi ro trước khi xuống tiền. Nếu đã lỡ sóng, đừng sốt ruột – thị trường luôn có cơ hội mới.
- Kiên nhẫn chờ giá “hạ nhiệt”: Không mua bằng mọi giá. Nên đợi cổ phiếu điều chỉnh về vùng giá hợp lý rồi mới giải ngân. Giá tăng rồi sẽ có lúc giảm, cơ hội mua tốt sẽ xuất hiện cho người biết chờ đợi.
- Kiểm soát FOMO và lòng tham: Nhắc nhở bản thân kỷ luật. Đặt kế hoạch chốt lời/cắt lỗ rõ ràng và tuân thủ kỷ luật đó. Đừng để tham lam che mờ lý trí – nhớ rằng bảo toàn vốn quan trọng hơn “ăn bằng lần”.
- Ưu tiên an toàn, học hỏi dần dần: Ban đầu, hãy chọn cổ phiếu tốt, cơ bản mạnh và đầu tư với tỷ trọng vừa phải. Không vay mượn quá sức để “đánh lớn”. Dành thời gian học kiến thức chứng khoán và tích lũy kinh nghiệm. Khi đã hiểu rõ doanh nghiệp và thị trường, bạn sẽ tự tin hơn và ít bị tâm lý chi phối.
- Luôn giữ cái đầu lạnh: Thị trường lên hay xuống cũng phải bình tĩnh. Tránh hưng phấn quá mức khi lãi, cũng như không hoảng loạn khi lỗ. Cảm xúc ổn định giúp bạn nhìn nhận mọi việc khách quan và đưa ra quyết định đúng đắn.
