Khi lãi suất tăng, nhiều nhà đầu tư mới thường thắc mắc vì sao thị trường chứng khoán lại trở nên khó giao dịch hơn, thậm chí giá cổ phiếu còn có xu hướng giảm. Thực tế, mối quan hệ giữa lãi suất và chứng khoán khá chặt chẽ và có thể hiểu một cách đơn giản thông qua dòng tiền, chi phí vốn và tâm lý thị trường.
Trước hết, lãi suất tăng khiến các kênh đầu tư an toàn như gửi tiết kiệm hoặc trái phiếu trở nên hấp dẫn hơn. Thay vì chấp nhận rủi ro với cổ phiếu, một bộ phận nhà đầu tư sẽ chọn gửi tiền ngân hàng để hưởng lãi suất cao và ổn định. Khi dòng tiền rút bớt khỏi thị trường chứng khoán, thanh khoản suy giảm và giá cổ phiếu khó duy trì đà tăng như trước.
Thứ hai, lãi suất tăng làm chi phí vay vốn của doanh nghiệp cao hơn. Nhiều doanh nghiệp tại Việt Nam, đặc biệt là các ngành như bất động sản, xây dựng, chứng khoán hay hạ tầng, phụ thuộc khá lớn vào vốn vay. Khi lãi vay tăng, chi phí tài chính phình to, lợi nhuận bị thu hẹp, thậm chí ảnh hưởng đến dòng tiền và kế hoạch mở rộng kinh doanh. Điều này khiến nhà đầu tư điều chỉnh kỳ vọng lợi nhuận, từ đó định giá cổ phiếu thấp hơn.
Bên cạnh đó, trong các mô hình định giá cổ phiếu, lãi suất được xem là yếu tố chiết khấu dòng tiền tương lai. Lãi suất càng cao thì giá trị hiện tại của lợi nhuận trong tương lai càng giảm. Vì vậy, ngay cả những doanh nghiệp làm ăn ổn định, cổ phiếu vẫn có thể chịu áp lực điều chỉnh khi mặt bằng lãi suất đi lên, đặc biệt là nhóm cổ phiếu tăng trưởng.
Cuối cùng, lãi suất tăng thường đi kèm với thông điệp chính sách tiền tệ thắt chặt nhằm kiểm soát lạm phát. Điều này khiến tâm lý thị trường trở nên thận trọng hơn, nhà đầu tư hạn chế sử dụng đòn bẩy, giảm mua đuổi và ưu tiên quản trị rủi ro. Trong bối cảnh đó, thị trường chứng khoán Việt Nam thường phân hóa mạnh, không còn tăng đồng loạt như giai đoạn lãi suất thấp.
Tóm lại, lãi suất tăng không đồng nghĩa thị trường chứng khoán sẽ sụp đổ, nhưng chắc chắn làm dòng tiền chậm lại, chi phí vốn tăng lên và mặt bằng định giá bị điều chỉnh. Với nhà đầu tư mới, giai đoạn này nên ưu tiên cổ phiếu doanh nghiệp có nền tảng tài chính lành mạnh, ít nợ vay, dòng tiền ổn định và tránh tâm lý đầu cơ ngắn hạn. Đây cũng là thời điểm phù hợp để học cách quản trị rủi ro và đầu tư kỷ luật hơn, thay vì chỉ kỳ vọng vào xu hướng tăng mạnh của thị trường.
