Quý 3 năm 2025 ghi dấu ấn tích cực đối với ngành ngân hàng Việt Nam khi lợi nhuận sau thuế toàn ngành đạt khoảng 87.000 tỷ đồng, tăng vọt 25% so với cùng kỳ năm trước. Mức tăng trưởng lợi nhuận ấn tượng này phản ánh sự phục hồi và bứt phá mạnh mẽ của các ngân hàng trong bối cảnh kinh tế dần khởi sắc. Tuy vậy, đằng sau con số 87 nghìn tỷ là bức tranh nhiều chiều: chi phí vốn có xu hướng thay đổi, biên lãi ròng (NIM) co hẹp nhẹ, tín dụng tăng trưởng bùng nổ, lãi suất cho vay duy trì thấp nhờ chính sách hỗ trợ từ Ngân hàng Nhà nước, đồng thời tăng trưởng tiền gửi có dấu hiệu chậm lại đặt ra bài toán về thanh khoản và cấu trúc vốn. Bài phân tích dưới đây sẽ làm rõ từng yếu tố này và cách chúng đóng góp vào bức tranh lợi nhuận chung của hệ thống ngân hàng trong quý vừa qua.
Lợi nhuận sau thuế của các ngân hàng Việt Nam trong Q3/2025 tăng mạnh 25% so với cùng kỳ đã phản ánh hiệu quả kinh doanh cải thiện rõ rệt. Động lực chính đến từ thu nhập lãi thuần tăng khoảng 13% so với năm trước, nhờ quy mô tín dụng mở rộng và chi phí vốn được kiểm soát. Nhờ thu nhập lãi tăng, tổng thu nhập hoạt động (TOI) toàn ngành tăng khoảng 16% so với cùng kỳ, tạo nền tảng vững chắc cho lợi nhuận. Bên cạnh đó, các nguồn thu ngoài lãi (như thu nhập dịch vụ, kinh doanh ngoại hối, chứng khoán…) cũng tăng trưởng tích cực trở lại sau giai đoạn trầm lắng, đóng góp thêm vào mức tăng lợi nhuận.
Kết quả này cho thấy bức tranh lợi nhuận ngành ngân hàng quý 3 không chỉ dựa vào hoạt động tín dụng truyền thống, mà còn được hỗ trợ bởi sự phục hồi của nhiều mảng kinh doanh khác. Lũy kế 9 tháng đầu năm 2025, nhiều ngân hàng đã hoàn thành khoảng 74% kế hoạch lợi nhuận cả năm, thể hiện quyết tâm và khả năng hoàn thành mục tiêu đề ra. Mặc dù so với quý 2/2025, lợi nhuận quý này giảm nhẹ khoảng 2% (do một số yếu tố mùa vụ và dự phòng tăng cường), xu hướng chung vẫn là tăng trưởng bền vững so với năm trước.
Chi phí huy động vốn của các ngân hàng trong năm 2025 có xu hướng giảm so với mặt bằng cao của năm trước, góp phần cải thiện biên lợi nhuận. Ngay từ đầu năm, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã nhiều lần hạ lãi suất điều hành và kêu gọi các ngân hàng thương mại giảm lãi suất huy động. Nhờ đó, lãi suất tiền gửi trên thị trường đã hạ nhiệt đáng kể so với đỉnh điểm cuối năm 2022 – đầu 2023. Mặt bằng lãi suất tiết kiệm kỳ hạn 12 tháng tại nhiều ngân hàng phổ biến quanh 4,7% – 5,5%/năm trong Quý 3/2025, thấp hơn rõ rệt so với mức 6%–7% cùng kỳ năm trước. Điều này đồng nghĩa các ngân hàng phải trả ít chi phí hơn để huy động mỗi đồng vốn, giảm áp lực chi phí đầu vào và hỗ trợ cho biên lãi ròng (NIM).
Nhờ chi phí vốn hạ nhiệt, NIM toàn ngành được duy trì tương đối ổn định quanh mức 3,0% trong quý 3. Mặc dù so với đầu năm và cùng kỳ năm ngoái, mức NIM này có co hẹp nhẹ (khoảng 0,3 điểm % thấp hơn), nhưng nhìn chung vẫn giữ được độ ổn định. Sự co hẹp chủ yếu do một số yếu tố ngắn hạn trong quý 3:
- Lãi suất huy động nhích tăng nhẹ vào cuối quý: Từ cuối quý 2 sang quý 3, tăng trưởng tín dụng nóng hơn huy động khiến một số ngân hàng phải điều chỉnh tăng lãi suất huy động 0,1–0,2 điểm % ở các kỳ hạn ngắn để thu hút thêm tiền gửi. Điều này khiến chi phí vốn bình quân nhích lên khoảng 3,9%/năm (tăng vài điểm cơ bản so với quý trước), thu hẹp biên lợi nhuận.
- Lợi suất tài sản sinh lãi chưa cải thiện: Mặc dù nhu cầu tín dụng cao, mặt bằng lãi suất cho vay hầu như đi ngang hoặc giảm nhẹ trong quý 3 để hỗ trợ khách hàng. Nhiều ngân hàng đẩy mạnh cho vay trung và dài hạn với lãi suất ưu đãi cố định trong 6 tháng – 2 năm đầu, nên lợi suất cho vay bình quân chưa tăng ngay. Thu nhập lãi tính trên mỗi đồng tài sản sinh lãi vì thế không tăng tương ứng với chi phí đầu vào.
- Thay đổi cơ cấu tiền gửi khiến chi phí cao hơn: Đáng chú ý, tỷ lệ tiền gửi không kỳ hạn (CASA) toàn thị trường giảm về khoảng 21,9%, thấp hơn trước đó ~0,3 điểm %. Một phần nguyên nhân do tâm lý một số khách hàng doanh nghiệp nhỏ rút bớt tiền khỏi tài khoản không kỳ hạn để tránh sự kiểm soát giao dịch (sau khi quy định hóa đơn điện tử kết nối dữ liệu thuế có hiệu lực từ 1/6/2025). Việc CASA sụt giảm đồng nghĩa các ngân hàng phải dựa nhiều hơn vào tiền gửi kỳ hạn (chi phí cao hơn), góp phần làm tăng chi phí huy động và gây sức ép lên NIM.
Tuy biên lãi ròng thu hẹp nhẹ, các ngân hàng vẫn bảo vệ được biên lợi nhuận ổn định nhờ chủ động cân đối chi phí vốn và lãi suất cho vay. Mặt khác, nhiều ngân hàng cũng đẩy mạnh cắt giảm chi phí hoạt động và nâng cao hiệu quả để bù đắp cho biên lãi kém thuận lợi hơn, nhờ vậy duy trì được đà tăng trưởng lợi nhuận tích cực.
Tăng trưởng tín dụng là điểm sáng nổi bật trong quý 3/2025, trở thành động lực chính thúc đẩy thu nhập và lợi nhuận ngân hàng. Tính đến cuối quý 3, dư nợ tín dụng của các ngân hàng niêm yết tăng khoảng 14,5% so với đầu năm, mức tăng cao nhất trong vòng 5 năm trở lại đây. So với cùng kỳ các năm trước, tốc độ mở rộng tín dụng năm nay mạnh mẽ hơn hẳn, phản ánh nhu cầu vay vốn lớn của nền kinh tế trong giai đoạn phục hồi.
Đà tăng trưởng tín dụng tuy có chậm lại đôi chút vào quý 3 do yếu tố mùa vụ, nhưng vẫn cao hơn nhiều so với các năm trước. Nguyên nhân quan trọng là chính sách điều hành linh hoạt và quan điểm hỗ trợ tăng trưởng kinh tế của Chính phủ và NHNN. Ngay từ đầu năm, NHNN đã giao hạn mức tín dụng tương đối dồi dào cho các ngân hàng. Đến giữa năm, trước xu hướng nhu cầu vốn tăng mạnh, NHNN còn nới thêm chỉ tiêu tăng trưởng tín dụng cho nhiều ngân hàng nhằm đáp ứng nhu cầu vốn của doanh nghiệp và người dân.
Nhờ hành lang chính sách rộng mở, hầu hết các ngân hàng đều tích cực đẩy vốn ra nền kinh tế. Tăng trưởng tín dụng diễn ra đồng đều hơn giữa các nhóm ngân hàng so với năm trước. Nhiều ngân hàng thương mại cổ phần đã sớm dùng hết “room” tín dụng được cấp và bắt đầu chú trọng tối ưu hóa hiệu quả cho vay hơn là chạy theo quy mô. Trong nhóm ngân hàng tư nhân, có trường hợp nổi bật như VPBank đạt mức tăng tín dụng gần 30% so với đầu năm. Nhóm ngân hàng quốc doanh cũng không đứng ngoài cuộc: chẳng hạn VietinBank (CTG) ghi nhận tín dụng tăng hơn 15% trong 9 tháng. Thị phần cho vay vì thế được mở rộng khá cân bằng giữa khối ngân hàng quốc doanh và ngân hàng cổ phần lớn trong năm nay.
Sự bùng nổ về quy mô tín dụng đã mang lại lợi ích kép cho các ngân hàng. Trước hết, thu nhập lãi thuần tăng mạnh nhờ dư nợ cho vay bình quân cao hơn đáng kể so với năm trước, bù đắp cho việc lãi suất cho vay không tăng. Thêm vào đó, tăng trưởng tín dụng cao cũng kéo theo tăng trưởng thu nhập từ phí và dịch vụ (như phí thu xếp cho vay, bảo lãnh, thanh toán…), góp phần cải thiện doanh thu ngoài lãi. Có thể nói, tín dụng là đầu tàu kéo lợi nhuận ngân hàng đi lên trong quý này. Đây cũng là minh chứng cho thấy vai trò trung gian tài chính của ngân hàng trong hỗ trợ nền kinh tế: khi dòng vốn tín dụng chảy mạnh, không chỉ doanh nghiệp và người dân được hưởng lợi, mà chính các ngân hàng cũng đạt kết quả kinh doanh khả quan.
Bối cảnh lãi suất cho vay trong quý 3/2025 tiếp tục được duy trì ở mức hợp lý và tương đối thấp, tạo điều kiện thuận lợi cho cả khách hàng vay lẫn ngân hàng. Ngân hàng Nhà nước trong suốt giai đoạn 2023-2025 đã theo đuổi chính sách tiền tệ nới lỏng có kiểm soát nhằm kích thích tăng trưởng. Từ đầu 2023 đến giữa 2025, NHNN đã 4 lần cắt giảm các mức lãi suất điều hành chủ chốt, đưa lãi suất tái cấp vốn về khoảng 4,5%/năm – mức thấp trong nhiều năm. Điều này tạo cơ sở để các ngân hàng hạ lãi suất cho vay trên thị trường. Trong quý 3, nhiều ngân hàng thương mại tiếp tục triển khai các chương trình ưu đãi, giảm lãi suất cho vay từ 0,5 – 2 điểm % cho các lĩnh vực ưu tiên hoặc khách hàng chịu ảnh hưởng thiên tai, dịch bệnh. Mặt bằng lãi suất cho vay phổ biến đối với khách hàng tốt chỉ quanh 7–9%/năm, thấp hơn đáng kể so với giai đoạn thắt chặt tiền tệ trước đó.
Chính sách duy trì lãi suất cho vay ở mức thấp đã có tác dụng kích cầu tín dụng mạnh mẽ, như phân tích ở trên. Đồng thời, nó cũng giúp giảm áp lực trả nợ cho doanh nghiệp và người dân, cải thiện chất lượng tài sản của ngân hàng về trung hạn (vì khách hàng có khả năng trả nợ tốt hơn khi lãi suất thấp). Tuy lãi suất cho vay thấp đồng nghĩa biên lợi nhuận của ngân hàng không thể mở rộng, nhưng các ngân hàng đã chấp nhận “lãi ít trên mỗi khoản vay để bù lại bằng quy mô dư nợ lớn”, nhờ đó tổng thu nhập vẫn tăng.
Bên cạnh việc quản lý lãi suất, NHNN cũng tích cực hỗ trợ thanh khoản và ổn định vĩ mô giúp các ngân hàng yên tâm mở rộng kinh doanh. Trong những thời điểm hệ thống có dấu hiệu căng thanh khoản (ví dụ lãi suất liên ngân hàng tăng cao vào đầu tháng 10), NHNN đã sẵn sàng bơm ròng tiền ra thị trường qua kênh thị trường mở để đảm bảo các ngân hàng có đủ vốn khả dụng. Chính sách tỷ giá được điều hành linh hoạt, giúp ổn định thị trường ngoại hối và tránh phải tăng lãi suất VND để bảo vệ tỷ giá. Mặt khác, Chính phủ đẩy mạnh giải ngân đầu tư công cuối năm, cũng như chi ngân sách, dự kiến bơm thêm tiền vào lưu thông, gián tiếp cải thiện thanh khoản cho hệ thống ngân hàng.
Về mặt quản lý rủi ro, NHNN đã gia hạn và ban hành các quy định cơ cấu lại nợ cho khách hàng khó khăn (như Thông tư cho phép giãn hoãn nợ do ảnh hưởng Covid-19 và bất động sản), tạm thời chưa chuyển nhóm nợ xấu với các khoản được cơ cấu lại. Nhờ vậy, nhiều ngân hàng chưa phải ghi nhận ngay một số khoản nợ tiềm ẩn thành nợ xấu, tránh được việc trích lập dự phòng ồ ạt trong ngắn hạn. Tỷ lệ nợ xấu nội bảng toàn ngành cuối quý 3/2025 ở mức khoảng 2%, chỉ nhích nhẹ so với quý trước và vẫn trong tầm kiểm soát. Các ngân hàng cũng chủ động tăng trích lập dự phòng rủi ro, nâng tỷ lệ bao phủ nợ xấu lên gần 96%. Những yếu tố này cho thấy sự phối hợp chặt chẽ giữa chính sách vĩ mô và vi mô, vừa hỗ trợ tăng trưởng tín dụng – lợi nhuận, vừa đảm bảo ổn định hệ thống ngân hàng.
Quý 3/2025 khép lại với bức tranh lợi nhuận tươi sáng cho ngành ngân hàng Việt Nam. Sự kết hợp giữa chi phí vốn hợp lý, biên lãi ròng được giữ vững, tăng trưởng tín dụng mạnh mẽ và chính sách vĩ mô hỗ trợ đã giúp các ngân hàng ghi nhận mức lợi nhuận cao chưa từng có so với cùng kỳ. Dù biên lợi nhuận có phần thu hẹp và áp lực cạnh tranh huy động vốn gia tăng, các ngân hàng đã chứng tỏ khả năng thích ứng và quản trị hiệu quả để duy trì đà tăng trưởng.
Bước sang quý cuối năm 2025, kỳ vọng ngành ngân hàng sẽ tiếp tục hưởng lợi từ đà tăng trưởng tín dụng và sự hỗ trợ của Chính phủ. Song song đó, các thách thức về cân đối vốn – thanh khoản vẫn hiện hữu, đòi hỏi sự điều hành linh hoạt của cả ngân hàng thương mại lẫn Ngân hàng Nhà nước. Việc đảm bảo tăng trưởng tiền gửi bền vững, kiểm soát chi phí vốn và giữ vững chất lượng tài sản sẽ là chìa khóa để ngành ngân hàng tiếp tục tăng trưởng lợi nhuận song hành với ổn định hệ thống. Với nền tảng tích lũy từ ba quý đầu năm, các ngân hàng Việt Nam đang tự tin tiến tới hoàn thành kế hoạch kinh doanh 2025, đồng thời sẵn sàng cho một chu kỳ phát triển mới với tâm thế vững vàng.
