Ngày 30/5/2025, Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố tăng thuế nhập khẩu thép, nhôm từ 25% lên 50%, có hiệu lực từ 4/6/2025. Quyết định này nhằm bảo hộ ngành thép nội địa Mỹ và đã tạo ra xáo trộn thị trường toàn cầu. Chuyên gia thương mại nhận định mức thuế mới có thể buộc nhiều nước tìm thị trường thay thế, trong đó Việt Nam là điểm đến mới của một số dòng hàng thép, nhôm do tác động của chính sách thương mại toàn cầu. Ví dụ, số liệu hải quan Mỹ cho thấy xuất khẩu thép của Việt Nam sang Mỹ năm 2024 đã tăng vọt lên 983 triệu USD (tăng 159% so với 2023), nhôm cũng đạt 479 triệu USD (tăng 9,5%). Đây là những con số kỷ lục, phản ánh nhu cầu lớn của Mỹ đối với thép, nhôm nhập khẩu.
Khối lượng và giá trị xuất khẩu: Theo Tổng cục Hải quan Việt Nam và số liệu Mỹ, xuất khẩu thép sang Mỹ năm 2024 đạt khoảng 983 triệu USD, gấp gần 2,6 lần so với mức ~380 triệu USD của năm 2023. Tương tự, xuất khẩu nhôm sang Mỹ tăng từ ~437 triệu USD (2023) lên 479 triệu USD (2024). Bảng dưới đây tóm tắt sự thay đổi về giá trị xuất khẩu (triệu USD):
| Năm | Thép sang Mỹ (triệu USD) | Nhôm sang Mỹ (triệu USD) |
|---|---|---|
| 2023 | ~379 | ~437 |
| 2024 | 983 | 479 |
- Năm 2024, xuất khẩu thép sang Mỹ đạt xấp xỉ 983 triệu USD, tăng ~159% so với năm 2023 (≈379 triệu USD).
- Xuất khẩu nhôm sang Mỹ tăng nhẹ, từ ~437 triệu USD lên 479 triệu USD (tăng 9,5%).
- Tỷ trọng Mỹ trong xuất khẩu thép cả nước tăng lên khoảng 13%, đặc biệt chủ yếu là các sản phẩm tôn mạ, HRC và CRC.
Số liệu cho thấy rõ xu hướng tăng mạnh về khối lượng và giá trị thép Việt Nam vào thị trường Mỹ trong thời gian gần đây. Tuy nhiên, khi mức thuế tăng lên 50%, các doanh nghiệp xuất khẩu sẽ phải hạ giá bán và đối mặt biên lợi nhuận thấp hơn. Để bù đắp, ngành thép Việt Nam nhiều khả năng đẩy mạnh sản xuất cho thị trường trong nước và đa dạng hóa sang các thị trường xuất khẩu khác nhằm giảm rủi ro từ thuế quan Mỹ (theo khuyến nghị của cơ quan quản lý và giới chuyên gia).
Dữ liệu cho thấy xuất khẩu thép sang Mỹ tăng đột biến. Việt Nam đã tận dụng tốt cơ hội từ nhu cầu tại Mỹ chưa được đáp ứng đầy đủ, đặc biệt sau khi các nguồn cung Trung Quốc bị ảnh hưởng bởi thuế quan. Theo Hiệp hội Thép Việt Nam, năm 2024 Mỹ trở thành thị trường xuất khẩu thép lớn thứ ba của Việt Nam (chiếm khoảng 13% thị phần xuất khẩu thép toàn quốc). Trong 6 tháng đầu 2024, Mỹ dẫn đầu về lượng thép nhập khẩu từ Việt Nam với 14,5% sản lượng và 16,5% trị giá xuất khẩu cả nước. Tuy nhiên, vì thuế nhập khẩu của Mỹ đã tăng lên 50%, lợi thế giá của thép Việt Nam sẽ giảm đi, đẩy nhà xuất khẩu phải cạnh tranh mạnh hơn.
Tác động đến doanh nghiệp ngành thép, nhôm Việt Nam
- Tập đoàn Hoa Sen (HSG): Theo HSG, thuế mới không ảnh hưởng ngay đến kết quả kinh doanh vì từ tháng 9/2024, HSG đã tạm ngưng xuất khẩu tôn mạ sang Mỹ do bị điều tra chống bán phá giá và trợ cấp. Nhờ đó, HSG chuyển hướng tăng cường thị trường nội địa và các khu vực khác. Kết quả kinh doanh 7 tháng đầu niên độ 2024-2025 của HSG cho thấy hoàn thành 58% kế hoạch doanh thu và 92% lợi nhuận theo phương án cao. Cổ phiếu HSG thậm chí tăng khoảng 25% vào cuối tháng 6/2025 (so với đầu tháng).
- Công ty cổ phần Thép Nam Kim (NKG): Nam Kim cho biết sản lượng xuất khẩu sang Mỹ trước đây chỉ chiếm khoảng 10% (gần 100.000 tấn năm 2024) và đã ngưng hoàn toàn từ tháng 9/2024 do bị điều tra phòng vệ thương mại. Do đó, Nam Kim đang tập trung đa dạng hóa sản phẩm (ưu tiên các loại có biên lợi nhuận cao) và mở rộng sang thị trường châu Âu, ASEAN, Bắc Mỹ khác. Năm 2024, doanh thu của NKG đạt 20.66 nghìn tỷ đồng (tăng 12,3% so 2023), trong đó doanh thu từ xuất khẩu tăng 22% lên 13.41 nghìn tỷ (chiếm 64,9% tổng doanh thu).
- Công ty cổ phần Tôn Đông Á (GDA): Tôn Đông Á có tỷ lệ xuất khẩu sang Mỹ khá cao (khoảng 21,4% tổng doanh thu năm 2024). Trong 10 tháng đầu 2024, TDA tiêu thụ 743.470 tấn sản phẩm, trong đó xuất khẩu đạt 448.943 tấn (60% tổng sản lượng). Năm 2024, TDA đã xuất sang Mỹ 192.226 tấn thép mạ, tăng 16,6% so 2023. Công ty kỳ vọng tận dụng đà phục hồi xây dựng nội địa và ưu tiên công nghệ để tăng sản lượng thép chất lượng cao. Tuy nhiên, thuế 50% tại Mỹ sẽ ép giá bán và biên lợi nhuận xuất khẩu của TDA giảm mạnh nếu vẫn nhắm vào thị trường này.
- Các doanh nghiệp khác:
- – Hoa Phát (HPG): Công ty này chủ yếu tập trung vào thị trường nội địa và đã không xuất khẩu thép sang Mỹ từ nhiều năm trước. HPG đã mở rộng xuất khẩu thép cây và tôn sang hơn 10 thị trường khác kể từ khi Mỹ áp dụng các biện pháp phòng vệ với hàng thép Việt Nam.
- – Doanh nghiệp vừa và nhỏ: Nhiều công ty thép nhỏ hơn cũng đang gặp khó khăn vì tỷ trọng bán vào Mỹ không lớn nhưng chịu áp lực phải giảm giá để giữ thị phần.
Triển vọng và rủi ro chính sách đối ngoại
Mỹ là đối tác chiến lược quan trọng của Việt Nam, nhưng trong lĩnh vực thép, thuế quan của Mỹ vẫn là thách thức lớn. Chuyên gia phân tích nhấn mạnh rằng ngay cả với thuế 25%, thị trường nội địa Mỹ chưa đủ cung để đáp ứng nhu cầu (Mỹ phải nhập khẩu khoảng 12–15% nhu cầu thép và 40–45% nhu cầu nhôm), nên thép Việt vẫn có cơ hội xuất khẩu nhưng biên lợi nhuận sẽ giảm do giá bán buộc phải hạ (theo ông Đỗ Ngọc Hưng, Tham tán Thương mại tại Mỹ). Chính vì vậy, Cơ quan Thương vụ Việt Nam khuyến nghị các doanh nghiệp ngành thép, nhôm cần đa dạng hóa thị trường thay vì chỉ tập trung vào Mỹ. Doanh nghiệp cần tuân thủ nghiêm ngặt quy định xuất xứ hàng hóa của Mỹ, chủ động chuẩn bị hồ sơ để sẵn sàng ứng phó với các cuộc điều tra phòng vệ thương mại.
Theo giới phân tích MBS, các công ty có tỷ lệ xuất khẩu sang Mỹ cao (như GDA, NKG, HSG chiếm 16%, 13%, 9% doanh thu) sẽ chịu áp lực giảm biên lợi nhuận khi thuế tăng lên. Để bù đắp, doanh nghiệp được khuyên mở rộng sang thị trường mới chưa bị áp rào thuế (châu Á, Nam Mỹ…), tận dụng các FTA đã ký (CPTPP, EVFTA…) để tìm ưu đãi thuế quan thay thế. Về chính sách vĩ mô, Việt Nam nhiều khả năng sẽ theo đuổi kênh đàm phán song phương và đa phương (WTO, các diễn đàn kinh tế) để bảo vệ quyền lợi.
Nhìn chung, dù biện pháp thuế mới của Mỹ tác động mạnh đến doanh nghiệp thép Việt, còn nhiều cơ hội để thích ứng. Trong ngắn hạn, xuất khẩu sang Mỹ sẽ co lại và buộc các công ty Việt Nam giảm giá cạnh tranh (giảm biên lợi nhuận). Tuy nhiên, về dài hạn, biến động này có thể thúc đẩy tái cơ cấu xuất khẩu: tăng cường phục vụ thị trường nội địa và đẩy mạnh xuất sang các nước Đông Nam Á, EU, Trung Đông… vốn có nhu cầu xây dựng và sản xuất công nghiệp cao.
